JAKKOLWIEK TEN BLOG POŚWIĘCONY JEST GŁÓWNIE WŁOCHOM, MOIM PODRÓŻOM DO BEL PAESE, EWENTUALNIE ZWIĄZKOM CZY RÓŻNEJ MAŚCI TROPOM POLSKO-WŁOSKIM, TO TEN WPIS CELOWO MA INNĄ TEMATYKĘ. PRAGNĘ WŁĄCZYĆ SIĘ NIM W AKCJĘ WSPIERANIA DOLNEGO ŚLĄSKA TAK DOŚWIADCZONEGO PRZEZ POWÓDŹ, A JESZCZE BARDZIEJ PRZEZ SZUM MEDIALNY, KTÓRY ZAHAMOWAŁ PRZYJAZDY DO TEGO PIĘKNEGO REGIONU.

Wielka woda dawno ustąpiła, drogi są przejezdne, a wyjątkowo różnorodne w tym regionie atrakcje turystyczne, baza noclegowa i gastronomiczna działają – sprawdziłam osobiście przed miesiącem.

Powtórzmy to jeszcze raz dużymi literami: powódź NIE ZALAŁA CAŁEGO DOLNEGO ŚLĄSKA. – Trwałe zniszczenia powodzią objęły części 5 ze 169 naszych gmin – podkreśla Jakub Feiga, dyrektor Dolnośląskiej Organizacji Turystycznej. Dotyczą one wschodniego fragmentu powiatu Kłodzkiego: Kłodzka (miasta i wsi), Lądka-Zdroju, Stronia Śląskiego i Bystrzycy Kłodzkiej – wymienia. Na pozostałych obszarach wystąpiły miejscowo podtopienia, które szybko usunięto. Niestety doniesienia medialne, często swobodnie czy bezmyślnie naginające rzeczywistość dla sensacji i „kliknięć” zadziałały jako skuteczny odstraszacz. W rezultacie przyjezdni omijają dużym łukiem całe województwo. Dwa miesiące po powodzi, w połowie listopada odwiedziłam wraz z grupą kolegów-dziennikarzy Dolny Śląsk, aby naocznie przekonać się, czy można się tu wybrać. Oto moja relacja na łamach magazynu Świat Podróże Kultura https://magazynswiat.pl/37250/dolny-slask-czeka-na-was.html?fbclid=IwY2xjawHNZWRleHRuA2FlbQIxMAABHd46ZfeOJnCVNG2Ukeqfsa468gA08JaBWypSrjK8S7bN6wSrKZpilY9WsQ_aem_uTd3CkShTmfdblCwIePgbQ

Rzym. 14 października 1943 r. Emanuele di Porto ma dwanaście lat i wybiera się z Ojcem na główny dworzec kolejowy Termini. Handlują tutaj szmatami. Jest wojna, trzeba się imać jakiegokolwiek zajęcia, aby zarobić i przeżyć. Chłopcu nie chce się pracować, gdy spotyka kolegów, chętnie porzuca robotę i puszcza z nimi bączka. Nieco kontrowersyjna to zabawka i nie wiadomo, skąd ją wytrzasnęli, bo na obudowie jest gapa, nazistowska wersja herbu Niemiec. Polskie dzieci nie wzięłyby do rąk takiej zabawki, ale to Italia przez lata rządów Mussoliniego faszystowska, inne realia.
Ojciec jest na syna zły, że przekłada rozrywkę nad zdobywanie środków dla rodziny. Jednak nie wie, że Emanuele już tego dnia zarobił i to "fartem" dużą sumę. Jakaś kobieta dała chłopcu banknot 50-lirowy* za stary płaszcz z wełny, który jej, umiejętnie zachwalając dobry gatunek materiału, sprzedał. Otrzymana kwota stanowi odpowiednik dzisiejszych 19,74 euro, więc niewiele, ale wówczas, dla ludzi ubogich ta suma była spora i rodzice, gdy chłopczyk pokazał im pieniądze sądzili początkowo, że ktoś wcisnął mu fałszywkę. A jednak banknot okazał się prawdziwy.
To były ostatnie szczęśliwe momenty rodziny di Porto. Mieszkali wszyscy w rzymskiej Dzielnicy żydowskiej - Emanuele miał jeszcze trójkę rodzeństwa.
Dwa dni potem chłopca obudził rano warkot silników. Wyjrzał przez okno i zobaczył ciężarówki otoczone kordonami uzbrojonych po zęby Niemców z ujadającymi wilczurami na smyczy. Wśród tłumu ludzi zaganianego do bud kolbami dostrzegł ze zdziwieniem swoją Mamę. Niewiele myśląc, tak, jak stał - wypadł z mieszkania, zbiegł do schodach, pędem przemierzył ulicę aż zatrzymał się przed zapełnioną już ciężarówką. Na brzegu siedziała jego Mama. Nic z tego nie rozumiał! Dlaczego? Co się dzieje? Zaczął szarpać pierwszego z brzegu Niemca, krzyczeć, że on chce do Mamy! Ona jednak kręciła przecząco głową, powiedziała Niemcowi, że to nie jej syn, że on NIE JEST ŻYDEM...
Ciężarówki odjechały, Emanuele został sam na ulicy, na której walały się porzucone w pośpiechu torebki, walizki, jakieś ubrania. Otwarte okna domów ziały pustką - z dzielnicy wywieziono wszystkich sąsiadów. Był 16 października 1943 r. - "czarna sobota" w dziejach Wiecznego Miasta. Między godzinami 5.30 a 14.00 brygady SS wraz z Ordnungpolizei zorganizowały zmasowaną akcję "oczyszczenia" Rzymu z Żydów. Aresztowano 1 259 osób, z czego 689 kobiet, 363 mężczyzn i 207 dzieci. Po wstępnej selekcji mającej na celu oddzielenie Żydów od "mieszańców" przeprowadzonej w Colleggio Militare, budynku należącym do włoskiego wojska usytuowanym w sąsiedztwie słynnego więzienia Regina Coeli, bydlęcym wagonami do Oświęcimia wywieziono 1023 osoby, z których przeżyło 16 osób, w tym tylko jedna kobieta.
Historia, którą tutaj przytoczyłam jest streszczeniem pierwszego komiksu o Holokauście rzymskich Żydów. Został napisany dla uczczenia ich pamięci w 80. rocznicę dramatycznych wydarzeń nad Tybrem. Stworzyli ją wspólnie - naoczny świadek tamtych wydarzeń Emanuele di Porto wraz z rysownikiem, autorem komiksów i animatorem cyfrowym Ernesto Anderle i Marco Caviglia, historykiem z Muzeum Fundacji Shoah w Rzymie.
Ta książka w formacie albumowym wpadła mi w ręce przypadkiem. Dużo wcześniej sporo czytałam na ten temat porównując los Żydów warszawskich i rzymskich. Tam w czasie II wojny światowej Niemcy nie postawili muru, nie oddzielili dwóch światów, nie było powstania w getcie. Nie karano tam śmiercią za pomoc Żydom.
Komiks wzbudził we mnie mieszane uczucia, bo z jednej strony dobrze, że pojawił się na rynku prosty przekaz adresowany do współczesnej młodzieży. Jednak sam ten przekaz wydał mi się jakiś mało realistyczny, niemal bajeczny. W książce do momentu zajechania bud nie czuje się grozy wojny, niemieccy żołnierze spotkani przez Emanuele na dworcu są mili, niemal sielanka! Może dlatego, że jeszcze do niedawna obie strony współpracowały na wojennym froncie? Wszak zaledwie 3 września 1943 r. w Casisibile k. Syrakuz Włosi poddali się Aliantom - zawieszenie broni zostało ogłoszone przez radio 8 września 1943 r. Reakcja Niemców była natychmiastowa - obecni na całym Półwyspie Apenińskim, tworzyli linie obrony, w tym słynną Linię Gustawa.
W tym czasie Rzym zamieszkiwało 13 tysięcy Żydów. 26 września 1943 r. Herbert Kappler, szef SD i gestapo w Rzymie (nie został osądzony za zbrodnie wojenne, dożył spokojnie starości!) przekazuje Ugo Foa' i Dante Almansi, przewodzącym społeczności żydowskiej w stolicy Włoch nakaz zebrania 50 kg złota w 36 godzin, co miało uchronić ich przed wywózką. Naturalnie Żydzi włoscy słyszeli już o deportacjach i obozach śmierci na wschodzie Europy, ale do tej pory liczyli, że uchroni ich przed nimi Mussolini oraz papież Pius XII. Tymczasem Duce nie miał już takiej pozycji jak wcześniej - jego autorytet upadł w momencie lądowania Aliantów na Sycylii (operacja Husky), Wielka Rada Faszystowska usunęła go ze stanowiska premiera, a król kazał go aresztować. Co prawda Niemcy w brawurowej akcji w masywie Gran Sasso w Abruzji odbili dyktatora, ale ten był już tylko niemiecką marionetką - premierem Republiki Salo' nad jez. Garda w północnych Włoszech. Rzymscy Żydzi zebrali żądaną sumę, miał się wstawiać za nimi również papież - pomimo tego 16 października nastąpiła wywózka. Znaczna część Żydów rzymskich jednak jej uniknęła, co mieli zawdzięczać podobno właśnie "cichej" interwencji Głowy Kościoła, rozpowszechniającej nieoficjalnymi kanałami wieści o zagrożeniu, a przede wszystkim pomocy mieszkańców miasta nad Tybrem, którzy ukryli żydowskich sąsiadów. W sumie z terenu całych Włoch deportowano 8564 Żydów. Dziś tzw. Dzielnica żydowska w Rzymie z powrotem rozkwitła - dawnych mieszkańców przypominają pietre d'inciampo, kamienie-tabliczki z wyrytymi na nich nazwiskami lokatorów wywiezionych do Oświęcimia wmurowane w bruk przed domami, o które się mamy potykać, aby przypominały nam tamten ponury czas. W licznych lokalikach serwowane jest koszerne menu z karczochami po żydowsku oraz ciastem z ricottą i wiśniami. Wracając do książki - również sam fakt, że Emanuele tak spokojnie "atakuje" Niemca i nic mu się nie dzieje, wydaje mi się dyskusyjny. Gdyby to chodziło o żydowskiego chłopca w Warszawie - zostałby zapewne zastrzelony na miejcu albo wrzucony do budy wraz z Matką bez zbędnych pytań. Przytoczona scena może jednak pokazywać różnice w traktowaniu tej samej społeczności w różnych krajach. Pięknie natomiast pokazana jest przemiana chłopca - dziecka, w osobę świadomą, dumną z tego, że jest Żydem. Ilekroć spoglądam na pięknie odnowioną Synagogę w Rzymie, przypominają mi się dwa fakty z historii. Pierwszy, który pamiętam osobiście dotyczy wizyty Ojca świętego Jana Pawła II w tym miejscu - wcześniej żaden papież nie przekroczył progu bożnicy! Kilka wieków wcześniej, w 1555 r. inny papież, Paweł IV wydał bullę nakazującą utworzenie osobnej dzielnicy żydowskiej w Rzymie otoczonej murem. Miał on "chronić" chrześcijan przed Żydami i odwrotnie. Pierwsze getto w Europie powstało natomiast czterdzieści lat później, w czasach Republiki Weneckiej - 29 marca 1596 r. na obszarze starej odlewni (stąd nazwa: getto) w weneckiej sestiere, czyli dzielnicy Canareggio. Teren również otoczono wysokim murem, był zamykany na noc, a bram strzegli strażnicy żydowscy. Jako znak rozpoznawczy Żydzi weneccy musieli nosić żółte berety, podczas gdy na terenie Włoch - literę "O" naszytą na ubraniach, również w kolorze żółtym! *Lir włoski (w skrócie £ lub Lit.) został po raz pierwszy wybity przez Republikę Wenecką w 1472 roku. W 1806 roku został przyjęty przez napoleońskie Królestwo Włoch, znane również jako Regno Italico, założone w 1805 roku przez Napoleona Bonaparte, gdy koronował się na władcę północnej i środkowo-wschodniej części dzisiejszych Włoch. Dziesięć lat później, w 1814 roku, po rozwiązaniu państwa napoleońskiego, walutę Królestwa utrzymano tylko w Księstwie Parmy i Królestwie Sardynii. Po kolejnych dwóch latach, w 1816 roku, król Sabaudii Wiktor Emanuel I wprowadził do obiegu lira sabaudzkiego, który pozostał w obiegu aż do powstania Królestwa Włoch w 1861 roku, kiedy to stał się lirem włoskim. Ta waluta pozostała w obiegu do 2002 roku, gdy definitywnie zastąpiono ją Euro.

Macie w pamięci Salę Poselską na Wawelu, zwaną też Salą pod Głowami ze względu na kasetonowy, drewniany sufit zdobiony 30 głowami zwróconymi ku podłodze? Podobna sala, tylko mniejszych rozmiarów - również zdobiona kasetonem z głowami znajduje się we Włoszech, a dokładnie w północno-wschodnim regionie Friuli-Wenecja Julijska w miejscowości Pasiano di Pordenone. Villa Luppis to budynek z historią liczącą 1000 lat! Budynek w pierwotnym kształcie z przeznaczeniem na klasztor wznieśli Kameduli na początku XI w. i nosił wtedy nazwę San Martino Ripae Ruptae. Około 1500 r. w wyniku wojny między Republiką Wenecką a Habsburgami uległ poważnym znieszczeniom i został wybudowany. Po sekularyzacji zakonów, która nastąpiła z rozkazu Napoleona na początku XIX w., posiadłość została kupiona przez szlachecki ród Chiozza - Luppis i przekształcona w prywatną wiejską rezydencję. - Moi pradziadek i dziadek byli konsulami generalnymi, zaś moja babka, Halina pochodziła z Krakowa - opowiada mi historię swojej rodziny Beatrice Ricci Luppis (na zdjęciu niżej). - To na jej życzenie przy naszej willi powstał mały kościółek, w zasadzie kaplica, której sufit ozdobiły repliki wawelskich głów. Polacy, którzy nas odwiedzają od razu je rozpoznają i są mile zaskoczeni - dodaje. Dawna siedziba rodu została w czasach współczesnych przekształcona w elegancki, czterogwiazdkowy hotel pełen arrasów, antyków, obrazów, dywanów. Otaczają go hektaru ogrodu z wiekowymi drzewami i rzeźbami stylizowanymi na antyczne, co przypomina nieco nasze warszawskie Łazienki. https://www.villaluppis.it/ (zdjęcia: Hotel Villa Luppis)

Położony na północnym wschodzie Włoch, region Friuli-Venezia Giulia kusi zmysły swoją różnorodnością: natury, kuchni, sztuki, wina, historii i tradycji, na obszarze, na którym w mniej niż dwie godziny można zobaczyć Alpy, Dolomity i Morze Adriatyckie. To miejsce, gdzie winorośle opowiadają wielowątkowe historie. Ten eklektyczny zakątek Italii odkrywa przed podróżnikami prawdziwe bogactwo możliwości zwiedzania i… smakowania.
Zdala od tłumów wielkich miast Friuli-Venezia Giulia fascynuje tych, którzy szukają czegoś więcej niż jedynie pięknych widoków. Tutejsze wino i kuchnia opowiadają historie ludzi i miejsc od wieków łączących lokalne tradycje z wpływami sąsiednich krajów. Znajdziemy tu wina o niepowtarzalnym charakterze, autentyczne potrawy oraz wydarzenia, które przybliżają kulturę i dziedzictwo tego regionu.

Zaczarowany eklektyzm smaku

Wielokulturowe korzenie regionu zapisane są w produktach najwyższej jakości, bo region graniczący z Austrią i Słowenią, przez wieki czerpał z różnorodnych wpływów kulturowych. W rezultacie kuchnia i winiarstwo tego miejsca stanowią unikalne połączenie smaków włoskich, austriackich, słoweńskich i ogólnie obszarów środkowoeuropejskich określanych jako „Mitteleuropa”. Ta mieszanka sprawia, że można tu spróbować dań i win, których próżno szukać w innych częściach Włoch. Wino z Friuli-Venezia Giulia jest cenione za wyjątkową jakość i charakter – to tutaj powstają jedne z najlepszych białych win w kraju, a wśród nich szczególną sławą cieszy się szczep Friulano oraz rześkie Sauvignon Blanc i Ribolla Gialla. Obok doskonałych win Friuli-Venezia Giulia jest stolicą znanego na całym świecie deseru tiramisù, szynki Prosciutto di San Daniele DOP, wędzonej szynki Prosciutto di Sauris, wędliny Pitina, czy produkowanego tu od wieków sera Montasio DOP. Nie dziwi więc, że Ambasada Włoch w Polsce, we współpracy z władzami regionu, zdecydowała się poświęcić ważne wydarzenia IX Tygodnia Kuchni Włoskiej na Świecie, takie jak warsztaty wina Master Class i kolacja galowa, regionowi Friuli-Venezia Giulia, aby osoby zainteresowane i przedstawiciele sektora mogli spróbować bogatej różnorodności włoskiej kultury winiarsko-gastronomicznej, nie zawsze znanej miłośnikom kuchni włoskiej z innych krajów.

Enoturystyka – szlaki wina i historii

Turyści z Polski mogą odkrywać uroki regionu, podróżując słynnym Szlakiem Wina i Smaków Friuli-Venezia Giulia (Strada del Vino e dei Sapori), który obejmuje liczne winnice, miejsca oferujące dania i produkty najwyższej jakości, restauracje i gospodarstwa agroturystyczne. Każdy przystanek na tej trasie to okazja, by spróbować lokalnych specjałów i zanurzyć się w relaksującej atmosferze włoskiej prowincji. Od historycznych winnic z obszarów DOC, jak Collio, wzgórza Colli Orientali del Friuli oraz Carso, po kameralne gospodarstwa rodzinne, winiarze chętnie dzielą się historią swoich wyrobów i tajemnicami ich produkcji.
W ciągu całego roku, w regionie organizowane są wydarzenia dla miłośników winiarskiej turystyki: od dużych wydarzeń jak Friuli Doc w Udine oraz Gusti di Frontiera („Smaki pogranicza”) w Gorycji, po lokalne festyny, podczas których można spróbować niszowych produktów.

Kuchnia z historią i charakterem

Friuli-Venezia Giulia to także raj dla smakoszy, gdzie różnorodność potraw odzwierciedla barwną przeszłość regionu. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych dań jest frico – zapiekanka z sera Montasio, ziemniaków i cebuli, chrupiąca z zewnątrz i delikatnie kremowa w środku. Ten tradycyjny przysmak serwowany jest często z polentą lub duszonymi warzywami, tworząc harmonijną kompozycję smaków. Również gulasz na bazie wołowiny, podawany z chlebem lub polentą, to ukłon w stronę wpływów „Mitteleuropy”.
Na nadmorskim wybrzeżu w okolicach Triestu można skosztować dań z owoców morza, w tym spaghetti alle vongole z delikatnymi świeżymi małżami. Natomiast wśród gór Alp Julijskich i Dolomitów często serwowane są dania sycące i proste, jak cjarsons – pierogi, których przepis jest zawsze inny dla każdej doliny, z nadzieniami ze słodko-słonej mieszanki z ziemniaków, rodzynek, mięty i cynamonu. Czarujący kontrast smaków w każdej potrawie świadczy o kulinarnej pomysłowości tutejszych kucharzy.

Więcej niż podróż

Friuli-Venezia Giulia to miejsce, które warto odwiedzić nie tylko dla wyśmienitego wina i jedzenia, ale również dla bogatej historii i kultury. Stare miasteczka, takie jak Cividale del Friuli, wpisane na listę UNESCO, kryją w sobie tajemnice minionych wieków, a nadmorski Triest z majestatycznym zamkiem Miramare przyciąga urokliwą atmosferą i śladami dawnej świetności. Nota bene to właśnie Castello Muramare "zagrał" Manderley w adaptacji filmowej (reż. Rivccardo Milani, 2007 r.) słynnej powieści Dahpne du Maurier "Rebeka", której poświęciłam posta na tym blogu kilka lat temu https://italiannawdrodze.blogspot.com/2013/06/rebeka-de-winter-utonea-w-triescie.html Co więcej, w 2025 roku Gorycja oraz Nova Gorica będą Stolicą Kultury – to świetna okazja do zobaczenia obu miast. Odwiedzając region jesienią, można podziwiać nie tylko złociste krajobrazy winnic, ale i uczestniczyć w licznych festiwalach, które celebrują lokalną kulturę i tradycje. (Źródło: FVG/Agencja Infinity, zdjęcia:Davide Monti, Fabrice Gallina, Ulderica da Pozzo)

Odległa zaledwie 25 km od Werony, usytuowana na południowym brzegu jeziora Garda - Peschiera del Garda zaliczana jest do grona najpopularniejszych, turystycznych met tego akwenu wodnego. W starożytności przecinała ją Via Gallica, łącząca największe miasta Niziny Padańskiej, począwszy od Gradum (Grado) poprzez Patavium (Padwę), Vicetia (Vicenzę), Verona (Weronę), Brixia (Brescię), Bergomum (Bergamo), Mediolanum (Mediolanu) do Augusta Taurinorum (Turynu). Współczesna droga krajowa Strada Statale 11 Padana Superiore w znacznej części przebiega antycznym traktem i ja również tego lata z jedną z moich Grup też "zawinęłam" do Peschiery. Jest urokliwa i nieskomplikowana "w obsłudze". Spacerek po niej, wzdłuż malowniczych kanałów odbywa się na zasadzie pętli, a co krok kuszą, rozstawione tuż nad wodną tonią lub na platformach pływających na kanale, ogródki lokali gastronomicznych. Zapach kawy i cornetti prosto z pieca miesza się z aromatem pasty i pizzy oraz ryb wrzucanych na ruszt prosto z jeziora. Tłumom towarzyszą nieco bezczelne kaczki i łabędzie, masowo wylegające na brzeg, gdyż liczą (i słusznie), że coś im skapnie z "pańskiego" stołu. W Peschierze zaczyna swój bieg (!) rzeka Mincio - wpływają w nią poprzez system kanałów przypominających z góry trójząb wody jeziora oblewające potężne mury największej atrakcji turystycznej, jaką jest twierdza z czasów Serenissimy, Najjaśniejszej Republiki Weneckiej, wpisana na listę UNESCO wraz z całym szeregiem jej podobnych, wzniesionych na tym terenie i ujętych w międzynarodowy projekt "Weneckie dzieła obronne między XVI a XVIII w". Dawne fortyfikacje są dziś jednym, wielkim parkiem-ogrodem, pelnym drzew, krzewów i kwiatów. Wielu turystów wynajmuje tutaj kajaki, aby je opłynąć. A także zgłębić tajniki "dziwnego", bo odwrotnego biegu Mincio,która po 78 km zasila Pad. Co jeszcze ciekawsze, z przeciwnej strony jeziora wpływa do niego rzeka Sarco. Wspólnie Mincio, Garda i Sarco tworzą jeden system wodny liczący aż 203 km! Wzdłuż rzeki Mincio aż do Mantui prowadzi szlak rowerowy (E7 Peschiera-Mantova), z wielkim finałem pod mantuańskim pałacem książęcym, który widać na poniższym zdjęciu (https://www.facebook.com/DucaleMantova/?locale=it_IT): Wracam jednak narracją do Peschiery. Panuje w niej niczym nieskrępowana atmosfera wakacyjnego luzu tak, że nawet ja postanowiłam jej ulec i poprosiłam policjanta z drogówki, abym mogła chwilę pokierować ruchem. Jak widać na zdjęciu otwierającym tego posta - stróż prawa mi na to pozwolił :) A co dzieje się w Peschiera del Garda poza sezonem? Dziś i jutro, czyli 1 i 2 listopada ma miejsce Targ Kreatywny, a na jego stoiskach sprzedawane będą wyroby rzemieślnicze, w tym produkty z lawendy uprawianej na zboczach morenowych wzgórz południowego brzegu jez. Garda (od strony Brescii), ciuchy, biżuteria i "tysiąc innych cudowności". W listopadzie też tubylcy przygotowują się do najważniejszego w życiu miasteczka wydarzenia - święta jego patrona, San Martino, czyli św. Marcina - w kalendarzu 11. dnia miesiąca. Jednak bogaty program obchodów startuje już za tydzień: Palio di San Martino, czyli wyścigi tradycyjnymi, weneckimi łodziami oraz spektakl pirotechniczny będą ich ukoronowaniem (zdj. Comune di Peschiera del Garda): Oto na koniec piękne zdjęcie twierdzy w Peschierze z lotu ptaka, "pożyczone" ze strony FB miejscowości: (zdj.https://www.facebook.com/PeschieraDelGardaOfficial/?locale=pl_PL)

Od 1 stycznia 2025 r. znajdująca się we włoskim regionie Fruli Wenecja Julijska, Gorycja (wł.Gorizia) i słoweńska Nova Gorica będą wspólnie realizować program Europejskiej Stolicy Kultury 2025. Będzie to pierwsza w historii transgraniczna ESK. Gorizia liczy ponad 1000 lat historii. Początkowo jeszcze jako wieś znalazła się w dobrach biskupa Akwilei, między XII w. a XVI w. pełniła rolę stolicy Hrabstwa Gorycji, aby potem, aż do zakończenia I wojny światowej znajdować się we władaniu Habsburgów (w międzyczasie przez chwilę okupowała ją Wenecja). Następnie została włączona do Królestwa Włoch. W 1948 r. w wyniku Traktatu Paryskiego podpisanego między Włochami a państwami alianckimi, granica między Italią a Jugosławią została ustalona tak, że niemal cała Gorycja z pięknymi zabytkami przypadła Włochom, a drugiej stronie jedynie nieatrakcyjne peryferia. W tym samym roku po jugosłowianskiej stronie powstało miasto Nova Gorica. Dziś symbolem dawnych czasów jest średniowieczny zamek, zaś XX-wiecznych, dziś już nieistniejących podziałów - tabliczka wmurowana w bruk Placu Europy/Piazza Trasalpina przypominająca przebieg dawnej granicy. To właśnie w tym miejscy staje co roku latem bar, którego połowa uplasowana jest po słoweńskiej, a druga połowa po włoskiej stronie. Serwowane jest tu Bezgraniczne Piwo, Borderless Ale. Pierwsze takie piwo z etykietką Borderless z dodatkiem naparu z płatków róż powstało w czasie pandemii, gdy zgłoszona została kandydatura Novej Goricy do konkursu na Europejską Stolicę Kultury i miało być wyrazem nadziei na lepsze czasy. Gdy ta nadzieja została ukoronowana wyborem, dwa browary: Reservoir Dogs Brewery i Antica Contea Birrificio połączyły siły produkując wspólnie piwo pod marką Borderless na większą skalę, które serwowane jest m.in. podczas wielkiego wydarzenia latem we wspomnianym wyżej, transgranicznym barze. Program Europejskiej Stolicy Kultury 2025 Gorycja-Nova Gorica właśnie został ogłoszony i obejmie nie tylko oba miasta, ale szeroki pas terenu po obu stronach granicy rozciągający się od Alp po Adriatyk. Muzyka, teatr, kulinaria, nowoczesne technologie, sport, moda, świat kobiet, niepełnosprawność, ekologia, natura - wymienione hasła tylko sygnalizują bogactwo tematyki. Zaplanowano występy Stinga, Alanis Morisette, Thirty Seconds to Mars. https://www.go2025.eu/en/discover/projects

Na wybierających się do Asyżu między 7 grudnia 2024 r. a 6 stycznia 2025 r. czeka mnóstwo wydarzeń mających na celu uczczenie świąt Bożego Narodzenia. W programie przewidziane są spektakle światła i dźwięku, czyli iluminacje obiektów sakralnych nawiązujące do oryginalnej wersji "Pieśni słonecznej" napisanej przez św. Franciszka, jak również źłóbki i żywe szopki - największe przed Bazyliką św. Franciszka oraz przed Bazyliką Matki Boskiej Anielskiej kryjącej w sobie Porziunkulę i miejsce zaśnięcia świętego z Asyżu. Tegoroczną nowością będzie natomiast "DeMusicAssisi Winter Edition", zimowy festiwal muzyki średniowiecznej przypominający dawne kolędy. Nie zabraknie stoisk ze świątecznymi, regionalnymi przysmakami i ozdobami. Dzieci przejadą się Bożonarodzeniową Kolejką, zajrzą do Domku św. Mikołaja, ale też posłuchają muzyki w wykonaniu mikołajowych bandów, obejrzą uliczne przedstawienia i animacje. Wisienką na torcie ma być występ Benedict College Gospel Choir z Południowej Karoliny, prawdziwy lider wśród zespołów w USA wykonujących tej rodzaj muzyki. Pełna wersja programu w języku angielskim i włoskim pod linkiem https://www.nataleassisi.it/en/ (Zdjęcia: https://www.facebook.com/nataleassisi)

Helianthus - naukowa nazwa tej rośliny z rodziny astrowatych została utworzona od greckich rzeczowników helios (słońce) i anthus (kwiat). Jakże trafnie, skoro rzeczywiście sam widok słonecznika kojarzy nam się z centralną gwiazdą Układu Słonecznego i wywołuje pozytywne uczucia. Sprawdziłam to podczas moich ostatnich dwóch pielgrzymek do Włoch, podczas których to właśnie sztuczny słonecznik zastąpił mi flagę organizatora. I jakkolwiek w ten sposób nie mogłam w pełni reklamować biura podróży (na szczęście grupa miała jeszcze jego zawieszki z logo), z drugiej strony widoczny z daleka, charakterystyczny kwiat pozwalał na szybsze odnalezienie się w tłumie - moi podopieczni "orientowali się" na słonecznik i bardzo to sobie chwalili. Natomiast przede wszystkim, jak zauważyłam, większość uśmiechała się na jego widok tak po prostu, spontanicznie, zaś część wręcz przyznawała, że budzi w nich radosne, miłe uczucia. Zatem pod egidą nietypowego, intensywnie żółtego drogowskazu wybrałam się z grupą do wyjątkowego miejsca w Apulii. Po raz enty chyba, bo większość moich tras w mijającym roku przecinało ten południowy region. Naszym celem była miejscowość Monte San't Angelo, gdzie znajduje się Bazylika - Sanktuarium św. Michała Archanioła, zbudowana nad Grotą Objawień. Tam Książe Aniołów miał ukazać się w 490 r. i mało tego, sam poświęcił ołtarz z powodu... opieszałości lokalnego biskupa (podoba mi się ten wątek "utarcia nosa" zwlekającemu zbyt długo duszpasterzowi). Miejsce będące celem pielgrzymek z całego świata wpisane jest na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, ale figuruje też na niej, co istotne osobno otaczająca kościół średniowieczna, jakże malownicza dzielnica Junno. Otynkowane na biało domki w zabudowie szeregowej okalają meandrujące uliczki wbite w skałę Półwyspu Gargano. Oglądany "z dołu", z perspektywy Tavoliere delle Puglie, czyli drugiej co do wielkości po Nizinie Padańskiej równiny Włoch, półwysep przypomina swoim szarym, ponurym kształtem wielką, niezgrabną górę błota - tak jakby dla żartu czy przekory ulepiło ją małe dziecko.
Sama nazwa Gargano ma pochodzić od imienia właściciela stada byków - jednemu z nich ukazał się po raz pierwszy św.Michał Archanioł we wspomnianym 490 r. Natomiast Junno sięga jeszcze czasów pogańskich, gdy na tych terenach oddawano cześć rzymskiemu, dość tajemniczemu bogowi Pilunno. Zdaniem historyków starożytności pełnił on rolę strażnika nowonarodzonych dzieci chroniącego je przed demonem Silvano. Starożytni rzymianie mieli całe legiony bogów, dotyczące wszystkich sfer ich życia i wykonywanych czynności, nierzadko powiązanych ze sobą kompetencjami. Tak było w przypadku Pilunno, obok którego plasowało się bóstwo o imieniu Intercidone, patronujące uderzeniom topora we framugę drzwi wejściowych, co miało przepłoszyć demony, a także Deverra odpowiadające za miotłę, którą symbolicznie wymiatało się za próg "złe" po narodzinach dziecka. Imię boga Pilunno wywodzone jest od pilon, co oznacza 'tłuczek', którym uderzało się we framugę drzwi wejściowych w tym samym celu, co toporem. Według antycznej mitologii Pilunno miał nauczyć ludzi mleć ziarno. Podobno to na miejscu jego świątyni stoi dziś S. Salvatore in Monte San't Angelo. Domeczki w Junno służyły ongiś najuboższym, stąd ich niewyszukana, a przez to urokliwa architektura. Najwyżej dwupiętrowe, o podwójnych, spadzistych dachach, z perspektywy sprawiające wrażenie zbudowanych jedne na drugich, gdyż pokrywają urwiste zbocze - dziś na parterze mieszczą sklepiki z lokalnymi przysmakami lub nastrojowe knajpeczki. Między ich fasadami kusi lazurem położona w dole Zatoka Manfredońska: W Junno urzeka mnie fakt, że nie jest idealna, "odpicowana" - widać odpadające tynki, obłażącą z bram farbę. Z okien zwieszają się płachty suszonych prześcieradeł. Zaułki, zaułeczki, place i placyki, załomki murów, za którymi pełno jest niespodzianek. I oczywiście graffiti, ale nieprzypadkowe: Moje grupy już tu były, a w przyszłym roku planuję wraz z biurem Królowa Pokoju sporo tras, w tym również wyprawę do Junno Zapraszam na słodko:)