Witajcie w Etroubles. Nazwa brzmi z francuska, ale jesteśmy we Włoszech, w północno-zachodnim regionie - Valle d'Aosta, Dolinie Aosty, który graniczy z Francją i Szwajcarią. To miasteczko  na Wielkiej Przełęczy Świętego Bernarda na wysokości 1270 m n.p.m, w otoczeniu Alp Pennińskich przyciąga zimą amatorów desek, a latem górskich wspinaczek i trekkingu. W średniowieczu stanowiło ważny punkt strategiczny, gdyż tędy przebiegała via Francigena, Droga Franków - transalpejski szlak komunikacyjny, w tym pielgrzymkowy, wiodący z angielskiego Canterbury do Grobu św. Piotra Apostoła w Rzymie.


Miasteczko z wykładanymi otoczakami, wąskimi uliczkami, które wiją się ku górze okolone domkami zdobnymi w ukwiecone balkony i przecinają placyki z fontannami "oddycha" jeszcze atmosferą wieków średnich.


Tutaj skosztujecie alpejską fontinę DOP (Chroniona Nazwa Pochodzenia), ser produkowany z tłustego mleka krowy rasy waldostańskiej, wypasanej na nieskażonych, alpejskich łąkach. W Etroubles spróbujecie też prosciutto i popijecie je... lokalnym piwem, a w Tłusty Czwartek (już za rok, bo teraz wirus nie pozwala) pobalujecie na zabawie karnawałowej w otoczeniu przystojniaków w drewnianych maskach i strojach nawiązujących do mundurów napoleońskich na pamiątkę wojsk cesarskich, które wkroczyły tutaj w maju 1800 r.


Oto filmik z Etroubles: https://borghipiubelliditalia.it/borgo/etroubles/#1480496849637-2df5f493-2f06 ze strony włoskiego stowarzyszenia I borghi piu' belli d'Italia (Najpiękniejsze miasteczka Włoch).
Stowarzyszenie I borghi piu' belli d'Italia działa od blisko dwóch dekad. Jego zadaniem jest ochrona dziedzictwa kulturowego, historycznego, artystycznego tych miasteczek, które do dziś zachowały  architekturę średniowieczną i/lub renesansową (borgo to określenie dla miasteczka z tych dwóch epok). Umiejętnie je promując, organizacja z roku na rok ściąga do nich coraz więcej odwiedzających, choć nierzadko są położone z dala od turystycznych szlaków. Dzięki temu rozkwitają na nowo, wracając do swoich historycznych korzeni. To w nich można poznać sekrety dawnych zawodów, skosztować lokalne wyroby, zobaczyć unikatowe dzieła sztuki i zabytki.
Stowarzyszenie gromadzi miasteczka ze wszystkich regionów Italii. Na jego stronie możecie je poznać, obejrzeć zdjęcia i filmiki: https://borghipiubelliditalia.it/en/borghi/ (wszystkie zdjęcia ilustrujące ten post są własnością Urzędu Miejskiego w Etroubles/ Comune di Etroubles i są publikowane za jego zgodą).

Do stowarzyszenia należy m.in. Campli, o którym Wam niedawno pisałam na blogu: http://italiannawdrodze.blogspot.com/2020/01/swiete-schody-porchetta-i-giotto-co.html
Wcześniej z kolei o Vernazzy, która wchodzi w skład tzw. Cinque Terre, pięciu wioseczek-miasteczek rybackich zawieszonych na nadmorskich skałach -Ligurii - z Vernazzy pochodzi moje stare zdjęcie otwierające tego posta: http://italiannawdrodze.blogspot.com/2016/09/liguria-po-raz-pierwszy_8.html

To wyjątkowa okazja sięgnięcia do kuchni sprzed 2000 lat. Dostarcza nam jej sam cesarz rzymski Septymiusz Sewer, wybitny wódz i reformator państwa, a jak się okazuje również smakosz. W swoim 123-wersowym poemaciku "Moretum" opisuje typowy dzień rzymskiego wieśniaka o imieniu Simulo łącznie z kulinariami. Znajdujemy tutaj bardzo dokładny opis przyrządzenia placka, który możemy uważać za "protoplastę" pizzy:
"Simulo miele ziarno za pomocą żaren (kieratowych - AKŁ), przesiewa mąkę, aby odrzucić łuski, następnie wysypuje mąkę na stół i wyrabia dodając ciepłą wodę, od czasu do czasu posypując ciasto solą. Następnie formuje z niego płaski, okrągły placek i wkłada do testum (garnka z terakoty z przykrywką), umieszczając węgiel również na pokrywce (aby piekło się z dwóch stron - z góry i z dołu - AKŁ). Gdy chleb się piecze, Simulo zdejmuje ser wiszący nad paleniskiem i udaje się do ogrodu po świeże zioła. Przede wszystkim bierze cztery główki (!) czosnku, młode liście selera, rutę i kolendrę. Po obraniu czosnku, wszystkie zioła wraz z serem rozgniata w moździerzu na masę, dopóki sos nie jest już tak zielony z powodu obecności sera ani też biały jak mleko z racji ziół. Następnie dodaje kilka kropel oliwy i trochę octu, mieszając wszystko razem". I taką pyszną masą smaruje sobie potem placek.

My też możemy zrobić w domu taką antyczną pizzę:
Składniki (na trzy osoby): 200 g. mąki pszennej, 4 ząbki czosnku, 100-200 g sera pecorino (tu wg uznania), oliwa extravergine z oliwek, ocet z białego wina, świeże zioła (ruta lub rukola, młode liście selera, kolendra), sól morska.

Przygotowanie: z mąki z dodatkiem szczypty soli i ciepłej wody wyróbcie ciasto o elastycznej konsystencji (pamiętajmy o posypaniu blatu/stolnicy mąką, bo wtedy ciasto nie przywiera). Uformujcie z ciasta kulę i odłóżcie na pół godziny. Potem rozwałkujcie ciasto, ukształtujcie je w formie pizzy, a następnie wstawcie placek do pieca z funkcją pieczenia z dołu i z góry. W międzyczasie wyciśnijcie czosnek przez praskę, a następnie w misce (najlepiej z ceramiki) połączcie go z pokrojonym drobno serem pecorino, posiekanymi ziołami dodając trochę oliwy i kilka kropel octu.  Drewnianą łyżką lub tłuczkiem do ziemniaków rozetrzyjcie  całość na jednolitą, gęstą masę (aby ułatwić sobie życie można ją ostatecznie zmiksować, ale delikatnie). Tą masą, zwaną przez antycznych rzymian moretum posmarujcie upieczony placek. Smacznego :)

A to filmik po angielsku, trochę się różni od mojego przepisu, ale może się przydać https://www.youtube.com/watch?v=KfvvOctKcm0

Słowo pizza pochodzi od łacińskiego pinsa, imiesłowu czasu przeszłego czasownika pinsere: deptać, ugniatać, mleć, zgniatać. Pizza miała też różne nazwy: pinsa, libum, laganum

(zdjęcie: ENIT)

Kochani, chcecie pojechać do Italii bez wychodzenia z domu. Na stronie włoskiego resortu kultury i turystyki (MiBAC) znajdziecie całkiem sporo krótkich i dobrze zrealizowanych filmików wideo. Dzięki nim zwiedzicie nie tylko muzea, ale wybierzecie się na Sardynię, do Wenecji, Alberobello i na wykopaliska w Pompejach i Herkulanum, zajrzycie w czeluści Wezuwiusza, z bliska przyjrzycie się pracom restauratorskim na wysokościach w Koloseum, pospacerujecie po hektarach parku otaczającym Pałac Burbonów w Casercie tropiąc mity wykute w kararyjskim marmurze:
https://www.beniculturali.it/mibac/opencms/MiBAC/sito-MiBAC/MenuPrincipale/LuoghiDellaCultura/ViaggiVirtuali/index.html

(Zdjęcie: ENIT)

Kaplicę Sykstyńską, mediolańską katedrę - Duomo czy Galerię Uffizi we Florencji możecie teraz odwiedzić bez wychodzenia z domu. Tak jak historię ekspresu do kawy w muzeum MUMAC pod Mediolanem, Muzeum Piwa Peroni w Rzymie czy szkice Ermenegilda Zegna, jednego z najwybitniejszych włoskich stylistów alta moda w Fundacji Zegna. Z niektórych obejrzycie filmiki, inne placówki proponują nawigację po obiektach, salach i eksponatach. Są też video dydaktyczne - niestety tylko po włosku. Lista dostępnych on-line placówek, na razie skromna będzie uzupełniana:

Rzym:
Muzea Watykańskie: 
http://www.museivaticani.va/content/museivaticani/it/collezioni/musei/tour-virtuali-elenco.html
w tym wirtualny tour po Kaplicy Sykstyńskiej:  http://www.museivaticani.va/content/museivaticani/it/collezioni/musei/cappella-sistina/tour-virtuale.html

Muzea Kapitolińskie:
http://tourvirtuale.museicapitolini.org/

Galeria Doria Pamphilj: (poza video oprowadzającym po wnętrzach są też wyeksponowane dzieła https://www.doriapamphilj.it/roma/le-opere/i-capolavori/ - popiersie z karraryjskiego marmuru papieża Innocentego X autorstwa Berniniego i ten sam papież na płótnie Velazqueza, Breugela Starszego "Raj ziemski z Grzechem Pierworodnym", "Zwiastowanie" Filippa Lippi czy "Podwójny portret" Rafaela Sanzio)
https://www.doriapamphilj.it/roma/

Muzeum Piwa Peroni
http://www.birraperoni.it/museo/?s=2

Mediolan:
Pinakoteka Ambrozjańska (Collezione on-line, czyli wirtualna kolekcja 158 najwybitniejszych dzieł) https://www.ambrosiana.it/

Fundacja Pirelli 
https://www.fondazionepirelli.org/en/foundation/the-pirelli-foundation/

Katedra/Duomo: https://www.duomomilano.it/it/vr/

Wenecja:
Kolekcja Peggy Guggenheim: https://www.guggenheim-venice.it/

Florencja: 
Galeria Uffizi (tour wirtualny) https://www.florence.net/galleria-degli-uffizi/tour-virtuale-galleria-degli-uffizi.asp

Muzeum Galileusza (seria dydaktyczna poświęcona historii nauki - po włosku)
https://www.museogalileo.it/it/museo/impara/online/56-video-didattici-di-storia-della-scienza.html

Turyn:
Muzeum Egipskie (godna polecenia zwłaszcza seria filmików Mostra Temporanea Archeologia Invisibile - Czasowa Wystawa Niewidzialnej Archeologii) https://museoegizio.it/

Pałac Madama (21 storie - 21 historii, czyli ekspozycje z różnych punktów widzenia, 519 elementi - eksponatów, które można obejrzeć z bliska i nawigacja po salach - 6 visite museo)
https://artsandculture.google.com/partner/palazzo-madama?hl=it

Pessione (reg. Piemont, prow. Turyn)
Casa Martini (wirtualny tour po świecie znanego trunku)
https://www.martini.com/it/it/casa-martini/

Bolonia
Muzeum Ducati ( to przedsiębiorstwo produkujące motocykle sportowe, założone w 1926 r. przez Bruna Cavalieri Ducatiego, Adriana Ducatiego i Marcella Ducatiego należy teraz do koncernu Volkswagen)
https://www.google.it/maps/@44.5160083,11.2685802,3a,75y,281.9h,53.39t/data=!3m8!1e1!3m6!1skoCBPPixilgAAAQvPIJvVQ!2e0!3e13!6s%2F%2Fgeo0.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3DkoCBPPixilgAAAQvPIJvVQ%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26w%3D203%26h%3D100%26yaw%3D264.11996%26pitch%3D0!7i13312!8i6656?hl=it

Parma
Historyczne Archiwum Barilla (muzeum poświęcone historii słynnego makaronu Barilla, marki obecnej na rynku od 1877 r.)
https://www.archiviostoricobarilla.com/en/#


Pozostałe "namiary" znajdziecie na stronie tego bloga Włochy: Muzea bez wychodzenia z domu

Nie zgadzam się z Cesare Pavesem, który napisał: "Podróżowanie jest rzeczą brutalną. Zmusza cię,
być ufał nieznajomym i pozbawia bliskiego, kojącego ciepła domu i przyjaciół. Stale jesteś wytrącony z równowagi. Nie należy do ciebie nic oprócz rzeczy podstawowych - powietrza, snu, marzeń, morza i nieba - czyli, wszystkiego, co zmierza ku wieczności, czy też ku temu, co jak nam się zdaje, nią jest".
Nie zgadzam się i basta. Dla mnie podróżowanie jest odkrywcze. Pasjami lubię poznawać nowych ludzi, ale jestem przy tym ostrożna - czułki daleko wysunięte badają, czy można komuś zaufać. Mam dobry instynkt samozachowawczy. Jeszcze nigdy nie wpakowałam się w żadną kabałę. I podczas podróży mam wrażenie, że należy do mnie wszystko, jestem panią odkrywanego świata. Zwłaszcza teraz, w zamknięciu, gdy ten świat ogranicza okienna rama.
Ale mnie poniosło! Miałam pisać recenzję "Ukojenia" Iana McEwana. Krótkiej powieści, którą dopiero przeczytałam. Na wstępnie opatrzony jest właśnie cytatem z Pavesego, idealnie spojonym z akcją. A ta dzieje się w Wenecji w ciągu zaledwie kilku dni lata. Dziwnej Wenecji, która w parze bohaterów nie wywołuje żadnych zachwytów. Przemierzają znane place, mijają słynne kościoły, poruszają się nad kanałami, ale nie pada żadna nazwa. Jednocześnie są tak świetnie opisane, że wiemy, gdzie aktualnie się znajdują. Dla kogoś, kto kocha Wenecję może to być zaproszenie do zabawy w: gdzie oni są?
Więcej na stronie tego bloga: Wojaże intelektualne :) Zapraszam

Salvo Montalbano jest typowym Włochem. Zadeklarowany singiel, ma oczywiście swoją fidanzata,  (narzeczoną), ale mieszkającą w "bezpiecznej odległości" od  jego rodzinnej Sycylii, w położonej na północy Genui. Salvo czuły na wdzięki niewieście zdradza raczej myślą niż uczynkiem, natomiast o "swoją" Livię jest zazdrosny jak na południowca przystało.
" Giorgio? Jakże to, już go nazywa Giorgio? A jeszcze dwa dni temu było komisarzem Ligorio. Teraz mówi mu na "ty". I on jej! Kutas złamany! I jak mam to rozumieć, że ją pociesza?"
Klnie naturalnie jak na italiano vero przystało, używając zwłaszcza ulubionego i u nas słówka cazzo, chuj.
Aby przeczytać całą recenzję przejdźcie na stronę tego bloga "Wojaże intelektualne" :) 

21 marca to Światowy Dzień Poezji ustanowiony przez UNESCO. Pomimo zamknięcia w domach, Włosi chcą uczcić ten czas wieloma wydarzeniami organizowanymi w sieci aż do 25 marca, kiedy, po raz pierwszy w historii obchodzony będzie Dantedi' - Dzień Dantego (w przyszłym roku minie 700 lat od śmierci "ojca języka włoskiego"). W związku z tym Societa' Dante Alighieri startuje z ogólnoświatową kampanią zapraszając wszystkich pozostających w domu do otwarcia okien i balkonów, aby przeczytać wspólnie tę pieśń z "Boskiej Komedii", w której Paolo i Francesca dowodzą, że miłość może zwyciężyć wszystko:

Miłość, co łatwo serc zacnych się chwyta,
Skuła go czarem mej ziemskiej postaci;
Wzdrygam się pomnąc, jak była zabita.
Miłość, co zawsze miłością się płaci,
Tak mi kazała w nim podobać sobie,
Że go nie zgubię już ni on mnie straci" (Pieśń V Piekło)

Wspólna, ponad krajowa i ponad kontynentalna lektura wyznaczona została na 25 marca na godzinę 18. Dołączymy? To będzie nasza deklaracja, że kochamy Italię, że wspieramy ją w trudnych chwilach i mimo, że epidemia trzyma nas z dala od niej i od innych ludzi, to czytanie Dantego może nas połączyć.

Udostępniajmy tę inicjatywę poprzez hasztagi: #stoacasacondante #ioamolacultura #WeAreItaly

 (źródło RAI NEWS: https://www.rainews.it/dl/rainews/media/coronavirus-La-Giornata-mondiale-della-Poesia-si-celebra-sui-social-aspettando-il-Dantedi-61b1643f-475b-4fa8-b90a-46f5b7825972.html#foto-1)

-Pani Aniu, zatrzymajmy się w Pizie na kwadrans - prosi mnie kierownik wycieczki. Ile razy "przerabiam" takie życzenia w czasie kolejnych wyjazdów z grupami do Włoch. Zazwyczaj tłumaczę miło acz stanowczo, że Pizy (Florencji, Padwy, Werony itd, itp bo propozycje są różne) nie mamy w programie wycieczki i finito. Tym razem jednak, wyjątkowo mamy wpisaną w program i opłaconą atrakcję dodatkową, więc odpowiadam:
- Mamy czas, możemy zajechać do Pizy na 2-3 godziny... - chcę dodać, że to co prawda krótko, a ja ich nie oprowadzę, bo to jest w gestii przewodnika lokalnego, którego nie zamówiliśmy, ale kierownik mi przerywa:
- Pani Aneczko, ale po co tyle czasu w tej Pizie, przecież tylko zrobimy sobie selfika z Krzywą Wieżą i spadamy.
Dojeżdżamy więc na parking w Pizie (nota bene jedyny dla autokarów wycieczkowych w mieście), gdzie pierwszy kwadrans, a nawet więcej zajmuje spacerek do toalety. Następny kwadrans maszerujemy na Plac Cudów. Gdy dochodzimy do przejścia dla pieszych, a przed nami widać już mur okalający słynny plac, słyszę z tyłu prośbę:
- Pani Aniu kochana, ale na ten tu bazarek to będzie jakiś kwadransik, bo ja bym torebkę kupiła.
- I ja... ta czerwona, na straganie tylko dziesięć jurków! 
-  Kobity, widzicie, fajne te kapelusze słomkowe i też taniej niż u nas. No pani Aniu, musi być tu z pół godzinki.
Przystaję na to. Nie spieszymy się. Na Placu Cudów robimy wspólne selfie pod Krzywą Wieżą i choć cześć osób się dziwi, że "są tu też inne budynki", to z zabytkami wygrywa zdecydowanie bazarek.
Po godzinie jesteśmy z powrotem w autokarze. Zapinamy pasy i ruszamy w dalszą drogę.

Tą autentyczną scenką -  rozpoczynam nowy cykl "Z pamiętnika dojrzałej pilotki". Zapomnijcie na chwilę o epidemii, strachu, kwarantannie, maseczkach i... uśmiechnijcie się, a może podzielcie ze mną swoimi pilockimi opowieściami?

Ile razy byłam w życiu w Wenecji? Bardzo wiele. Tylko w ubiegłym roku - trzykrotnie. Pierwszy raz, 13 miesięcy temu - lało jak cebra, aż żal mi było mojej grupy, bo już po pół godzinie chlupało nam wszystkim w butach. Ale miesiąc potem słońce świeciło wręcz fantastycznie i było ciepło.


W czasie wolnym udało mi się wreszcie odwiedzić muzeum - Kolekcję Peggy Guggenheim. Dla amatorów sztuki współczesnej - absolutne must see. Sama Peggy była postacią niezwykłą. Urodziła się w Nowym Jorku na dwa lata przed początkiem XX w. Rodzina od strony jej ojca, który potem zginął w czasie dziewiczego rejsu Titanica dorobiła się fortuny na kopalniach i hutnictwie metali, głównie srebra i miedzi , natomiast familia jej matki należała do leaderów bankowości.
W 1921 r. Peggy przypłynęła z Ameryki do Europy i dzięki mężowi, Laurence Vailowi od razu weszła w środowisko paryskiej bohemy i amerykańskich emigrantów. Na rok przed II wojną światową otworzyła swoją pierwszą galerię sztuki współczesnej, którą nazwała "Guggenheim Jeune". Zgodnie z radą jej bliskiego znajomego, Samuela Becketta gromadzeniu dzieł sztuki poświęciła całe swoje życie, a jej mottem stało się zdanie: "Kupować obraz dziennie". Zresztą nie tylko nabywała dzieła współczesnych artystów, ale nierzadko sponsorowała ich twórczość, jak to było chociażby w przypadku Jacksona Pollocka.



W 1949 r. stała się właścicielką Palazzo Venier dei Leoni w Wenecji, położonego nad Canal Grande i tam mieszkała już do końca życia. Dziś w jego wnętrzach znajduje się muzeum - Peggy Guggenheim Collection, gdzie można spędzić wiele godzin spacerując od obrazu do obrazu, ale też wyjść na zewnątrz i na tarasie z białego marmuru kontemplować płynące przez Canal Grande tramwaje i taksówki wodne oraz gondole. Oto moje zdjęcie na tle fasady od strony wody oraz widok na główną w Wenecji arterię komunikacyjną.



Zaskoczyła mnie miło kameralność muzeum, które nie jest wielkie. Nie giniemy więc w ogromnych salach o niebotycznych sufitach. Wnętrze dawnego palazzo to szereg mniejszych pokoi po części w amfiladzie, bez drzwi, które zawsze stanowią barierę. Wszech otaczająca, śnieżna biel ścian i lśniące,  kamienne podłogi potęgują  wrażenie sterylnej wręcz czystości. Gdzieniegdzie stoją drewniane, wiekowe meble. Jest też wygodna kanapa, w którą można się zapaść i z tej jakże wygodnej perspektywy podziwiać wiszące na ścianach obrazy czując się jak w salonie.
Wewnątrz mogłam do woli fotografować oryginały dzieł, jakie rzadko można oglądać razem w takiej konfiguracji. Zgromadzono tu nieznane płótna jakże znanych artystów XX w.: twórcy kubizmu, Pabla Picassa, który ma tu całą salę tylko dla siebie, surrealistów Maksa Ernsta i Joana Miro' wyjątkowo przypadającego do gustu maluchom, gdyż jego sposób i wyobraźnia malarska przypominają dziecięce rysunki oraz Giorgia de Chirico uprawiającego pittura metafisica, malarstwo metafizyczne. Bardzo ciekawą analizę jego twórczości znalazłam na tym blogu: https://www.laminerva.pl/2017/07/co-wasciwie-maluje-giorgio-de-chirico.html
Mnie najbardziej spodobały się "Antypapież" i "Portret Pani P. na Południu" Paula Klee, dwa płótna tego samego artysty reprezentujące odmienne style malarskie:



Zaintrygował mnie "Pocałunek" Maksa Ernsta, bo ten tytuł skojarzył mi się od razu ze słynnym "Pocałunkiem" Franceska Hayeza, który oglądałam w mediolańskiej Pinakotece Brera.


Coś z atmosfery karnawału weneckiego ma płótno Maksa Ernsta "Toaleta mężatki":

Kształtów płci pięknej szukałam w "Kobiecie siedzącej" Joana Miro' - czy przedstawiona na tym obrazie dama nie poprawia przypadkiem swojej urody przed lustrem? Sztuka współczesna pozostawia nierzadko dużo możliwości skrajnych interpretacji i to mnie zawsze w niej fascynuje:


Nieoczywistość, symbolika tych prac stwarzają nieograniczone pole do wyobraźni, zapraszając, aby przed każdą zatrzymać się na dłużej, pozwolić sobie na własną interpretację.


*********************************************************************************

Ceny biletów: 15 euro dorośli, 13 euro seniorzy i 9 euro dzieci oraz młodzież. Dziennikarze posiadający legitymację, nawet tylko własnej redakcji otrzymują zniżkę i płacą tyle, co dzieciaki.

 W muzeum jest szatnia, gdzie trzeba zostawić większe torby i wierzchnie okrycia.
Na razie, jak wszystkie inne placówki w Italii, również i ta jest zamknięta z powodu epidemii do 3 kwietnia 2020 r. Jednak krótkie wideo pozwoli Wam się przenieść do nad Canal Grande: https://www.guggenheim-venice.it/

Wszystkie zdjęcia Wenecji i fotografie obrazów są mojego autorstwa oprócz tego przedstawiającego Peggy Guggenheim na Canal Grande będącego własnością Guggenheim Museum.

W porównaniu z tamtą chorobą sprzed prawie 2000 lat, nasz koronawirus COVID-19 nie dokonał jeszcze (i oby tak się nie stało) tak wielkich spustoszeń.. Nawet 2000 ofiar dziennie w okresie jak to dziś określamy peaku pochłaniała zaraza, która pojawiła się w czasach panowania Marka Aureliusza. Uważano ją za karę boską i przyczyniła się, przynajmniej pośrednio do upadku cesarstwa rzymskiego. Jej nazwa pochodzi od dynastii Antoninów panującej w cesarstwie rzymskim przez prawie sto lat, między 96 a 192 r. n.e. Skąd się pojawiła? Została "przywleczona" do Rzymu przez żołnierzy, którzy brali udział w wojnie przeciwko Królestwu Partów. Marek Aureliusz pragnął zrealizować wielkie marzenie swoich poprzedników, aby podbić to państwo na terenie starożytnego Iranu, rządzone przez dynastię Arsacydów. Zwycięski pochód 16 legionów, czyli 200 tysięcy zbrojnych, którzy wkroczyli do Armenii i Mezopotamii paląc i mordując, następnie dotarli na Wyżynę Irańską nagle zatrzymała...czarna ospa. Był rok 165 n.e. "Importowana" przez tak ogromną rzeszę ludzi zaraza rozprzestrzeniła się szybko w całym Imperium i w sumie zebrała ogromne żniwo, bo 30 milionów osób. Trwała aż do 180 r. n.e. W tak krótkim czasie kwitnące Imperium stanęło na krawędzi przepaści.
Zdaniem Richarda Jonesa-Duncana, brytyjskiego historyka specjalizującego się w gospodarce i społeczeństwie starożytnego Rzymu wirus, jaki "dopadł" legionistów Marka Aureliusza mógł przywędrować z Chin. Między 110 a 180 r n.e. w Państwie Środka wybuchło aż sześć epidemii dżumy.
https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-roman-archaeology/article/impact-of-the-antonine-plague/B510B697DB444B274465A50381267380

Ilustracja: obraz Nicolasa Poussin (1594-1665) "Dżuma w Aszdod", Luwr, Paryż.

Zapraszam do tej przesympatycznej czytelni na Żoliborzu - blisko do metra Gdańska, autobusów i tramwajów do centrum miasta. Opowiem o Maroku, ale zainteresowani kupią też moje przewodniki po Rzymie i Włoszech Południowych. Skoro koronawirus uniemożliwia nam na razie wojaże do Italii, to chociaż można o niej poczytać :)